دوستی پرسیده منابع من در مورد سدها ایران و ... چیست؟ وقتی در ایران بودم ما ذکر منابع، در باره سدهای کرخه، طالقان، و دو تا از سدهای استان فارس سوالاتی از وزارت نیرو شده بود که از ارائه پاسخ دقیق طفره رفتند و فقط توجیهات "وزیر خر کن" را تحویل دادند.
اولا، محل احداث سد باید دارای شرایطی مخص باشد، برای حداکثر بهرهوری نیز باید تمامی مطالعات آبخیزداری را همزمان انجام داد و در زمان ساخت و ایجاد تغییرات هر چند جزئی در حوزه آبخیز، عملیات مشخصی را به انجام رساند.
از سوی دیگر، با توجه به میزان تبخیر بالا در بسیار از نقاط ایران، سد سازی بهترین گزینه ذخیره آب به صورت سطحی نیست. از طرفی آیا میدانید به علت بیتوجهی در مطالعات، بسیاری از سدهای ایران در زمانی بسیاری کوتاه حجم مفید خود را به خاطر رسوب سریع مواد آواری و معلق نظیر رس، لای و ماسه از دست میدهند؟ فکر میکنید بدون کارهای بالادستی در سد کرخه، و کنترل مواد معلق وحشتناک زیاد رودخانه عمر این سد چند سال خواهد بود؟ و چه کاری میتوانستند انجام بدهند که تا به خاطر افتتاح" به موقع" انجام داده نشد؟
چرا بخش کوچکی از دریاچه سد جیرفت با چند سیل عجیب و غریب با رسوب پر شد؟
توجیهات فنی سد سیوند و دیگر سدهای جدید استان فارس چه بوده است؟
و ...
مساله سادهتر از این حرفهاست. تصویب پروژههای سدسازی آنقدر به نحو عجیبی راحت بوده که حد ندارد، و معمولا کار کارشناسی واقعی محلی از اعراب ندارد. چون وقتی اسم سد میآید، باید عملی شود، بقیهاش هم توجیه است. علت سدسازیهای متعدد و عجیب و غریب در دوران سازندگی را هم میتوانید خیلی راحت جویا شوید، چون معیار آقایان در دوران سازندگی، تعداد سدهای در دست ساخت بود، و سدهایی که باید تا قبل از پایان احداث، بوسیله سردار سازندگی افتتاح میشد. این امر در زمانی قابل بررسی است که سیاستهای ذخیره سازی آب کشورهای پیشرفته در حال بازبینی است و آثار زیانبار بسیاری از سدها بر محیط زیست در حال مطالعه است.
سالها باید بگذرد تا مسوولین سازمان برنامه بگویند ماجرا چه بوده...ماه پشت ابر میماند، اما نه برای همیشه